Tym razem obiektem naszego zainteresowania będzie pomnik, który znają na pewno wszyscy Nasi Czytelnicy. Mamy jednak nadzieję, że może jeszcze nie wszystko o nim wiecie.
Pomnik Mikołaja Kopernika, bo o nim mowa, stoi na Krakowskim Przedmieściu przed wejściem do Pałacu Staszica. Dawniej w tym budynku miało swą siedzibę Towarzystwo Przyjaciół Nauk, jednym z jego działaczy był wybitny naukowiec Stanisław Staszic, który to był inicjatorem i jednym z fundatorów budowy pomnika. Początkowo miał on jednak stanąć na placu Akademickim przed Pałacem Kazimierzowskim. We wrześniu 1820 roku Bertel Thorvaldsen podpisał umowę na wykonanie pomnika, początkowo realizację planowano na 1,5 roku. Jednak gipsowy model pomnika dotarł do Warszawy dopiero w grudniu 1827 roku. Wówczas to car wyraził zgodę na ustawienie go przed Pałacem Staszica. Brązowy odlew figury wykonała warszawska ludwisarnia Jana Gregoire'a, cokół zaś zaprojektował Adam Idźkowski. Kamień węgielny położono w listopadzie 1828 roku, a w maju 1830 roku nastąpiło uroczyste odsłonięcie pomnika.
Niemal trzy metrowa rzeźba przedstawia siedzącego astronoma, który w lewej ręce trzyma sferę armilarną, a w prawej cyrkiel. Po obu stronach cokołu umieszczono okolicznościowe napisy po jednej po polsku Mikołajowi Kopernikowi Rodacy, a po drugiej po łacinie Nocolao Copernico Grata Patria.
W 1894 roku przy okazji przebudowy Pałacu Staszica pomnik został poddany renowacji. Wymieniono wówczas marmurowy cokół i stopnia z piaskowca, które zastąpiono flamandzkim granitem, powiększono podstawę i pozłocono litery. Wokoło założono zaś skwerek z drzewami i zieloną dekoracją, a całość otoczona została żelazną kratą. Skwerek został usunięty w okresie dwudziestolecia międzywojennego, przy kolejnej przebudowie pałacu. Pomnik został wówczas przesunięty w stronę pałacu, co spowodowane było poszerzeniem Krakowskiego Przedmieścia.
Wrzesień 1939 roku pomnik przetrwał nieuszkodzony. W styczniu 1942 roku Niemcy umieścili na pomniku tablice z niemieckimi napisami. 11 lutego tego samego roku Alek Dawidowski z Małego Sabotażu "Wawer" zdjął ją i ukrył w śniegu, po kilka dniach zaś przeniósł na Żoliborz. Tam przetrwała wojnę i przekazana została do Muzeum Historycznego m.st. Warszawy. W odwecie ukryty został pomnik Jana Kilińskiego o czym już Wam opowiadaliśmy. W czasie Powstania Warszawskiego pomnik został podziurawiony kulami. Po upadku Powstania został zrzucony z cokołu przez odziały Ericha von dem Bacha i przeznaczony na złom.
W maju 1945 roku został on odnaleziony w miejscowości Hajduk koło Nysy gdzie oczekiwał na przetopienie. Został przewieziono do stolicy i bez napraw ustawiony na cokole, symboliczne odsłonięcie nastąpiło w lipcu 1945 roku. W marcu 1949 roku pomnik został przewieziony do zakładu odlewniczego Braci Łopieńskich gdzie poddany został konserwacji. Dorobiono wówczas 28 brakujących elementów, wstawiono 108 łat oraz znitowano 368 dziur.
Kolejne renowacje nastąpiły odpowiednio w 1972 i 1994 roku. Pod koniec maja 2007 roku na placyku wokół pomnika umieszczony został wmontowany w chodnik model Układu Słonecznego uwieczniony w największym dziele Kopernika O obrotach sfer niebieskich. W ostatnich latach dwukrotnie, w 2008 i 2011 roku, dochodziło do kradzieży sfery trzymanej przez Kopernika, za każdym razem udawało się ją na szczęście odzyskać.
Na zakończenie pozostaje nam jedynie zaprosić wszystkich Naszych Czytelników na spacer Krakowskim Przedmieściem i przyjrzenie się bliżej postaci naszego wielkiego astronoma. Mamy nadzieję, że wkrótce na dobre zawita do nas wiosna i zarówno pomnik, jak i model układu będą dobrze widoczne.
Gdyby ktoś z Was chciał dowiedzieć się czegoś więcej na temat Pomnika Kopernika zapraszamy do lektury :
- Kotkowska-Bareja Hanna Pomnik Kopernika. Warszawa : Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1973
Komentarze
Prześlij komentarz