Choć na co dzień sobie tego nie uwiadamiamy, to w drodze do pracy, szkoły, sklepu, a nawet na spacerze z psem, często ocieramy się o historię. Te opowieści o bohaterskich czynach i heroicznych postawach są zaklęte w murach kamienic, chodnikowych płytach, a nawet kocich łbach i starych szynach tramwajowych gdzieniegdzie wciąż wystających spod asfaltu ulic. Czasami wręcz się narzucają w postaci otworów po kulach bijących w oczy przechodniów, na cokołach pomników, fontann, a nawet elewacjach niektórych budynków. To przypomina o sobie Powstanie Warszawskie. Jak co roku w sposób możliwie najbardziej uroczysty staramy się upamiętnić te chwile. Brzmią syreny, zatrzymują się pojazd na ulicach, ludzie na chodnikach, na chwilę nawet czas zatrzymuje się w miejscu. Są znicze, wieńce, łzy wzruszenia i słowa modlitwy, a także wspomnienia o tych co życie oddali za Polskę.
My także mamy swój sposób na upamiętnienie tych wielkich czynów zwykłych Warszawiaków, z sierpniowych i wrześniowych dni roku 1944. Jak co roku, chcemy pomóc Wam w lepszym poznaniu tej tragicznej i wielkiej historii. Jak zapewne trafnie się domyślacie, znów będzie to cykl wpisów w formie kalendarium Powstania Warszawskiego. Tym razem chcemy się skupić na tym by pokazać konkretne miejsca i wydarzenia, tak by można było każdego dnia odwiedzić tych niemych świadków o których wspomnieliśmy na początku postu. Jako źródło dla naszych tegorocznych wpisów w tym cyklu przyjęliśmy książę Jerzy S. Majewski, Tomasz Urzykowski Przewodnik po powstańczej Warszawie.
Okrąg 2 / Czerniakowska (Hafenstrasse) 200
Fatalnie obeszła się wojna z domem spółdzielczym pracowników Banku Polskiego przy Czerniakowskiej 200. Dom, którego skrzydła ciągnęły się wzdłuż ulic Wilanowskiej i Okrąg, zbudowano w roku 1928 według projektu Stanisława Filasiewicza. W wyniku działań wojennych dom bankowców utracił narożną część i dziś na tym miejscu wznosi się niewielki wieżowiec z lat sześćdziesiątych. Przetrwały jednak oba boczne skrzydła, którym warto przyjrzeć się bliżej. Wieńczące je "rogate" gzymsy są interesującym przykładem warszawskiej art déco. Ciekawa jest też metalowa brama ze złoceniami, wykonana w tym samym stylu - dzieło firmy "Dobrowolski i s-ka".
W trakcie Powstania budynek był jednym z bastionów powstańczych na Górnym Czerniakowie.
- Już 1 sierpnia około osiemnastej przed budynkiem tym poległ mój kolega, strzelec Tadeusz Dobrzański "Biały", żołnierz plutonu 1140. Zgrupowania "Konrad". Posłano go z patrolem rozpoznawczym i wdał się w strzelaninę z Niemcami zajmującymi garaże na Wilanowskiej. Razem z nim ranny został strzelec "Furman", Wacław Wagner. Gdzie go potem pochowali, nie wiem - relacjonuje Jerzy Sienkiewicz "Rudy".
Mieszkańcy budynku wciągnęli poległego do bramy, zajęli się też rannym. "Biały", który poległ w drugiej godzinie Powstania, był z zawodu lakiernikiem samochodowym. Należał do pokolenia Kolumbów - miał równo dwadzieścia lat.
- Jego droga konspiracyjna prowadziła przez kompanię szturmową "Odwet" aż do grupy szturmowej plutonu 1140. w drugiej kompanii Zgrupowania "Konrad". Poznałem go na jakiejś zbiórce szkoleniowej - wspomina Sienkiewicz.
Kolejny powstańczy rozdział w dziejach budynku zaczął się nocą z 7 na 8 września 1944 roku, gdy na Górny Czerniaków przysłany został ze Śródmieścia kapitan "Kryska" - Zygmunt Netzer. Razem z nim przybyły cztery kompanie bardzo źle uzbrojonego wojska. "Kryska" ulokował swój sztab właśnie w domu na Czerniakowskiej 200.
- Dowodził stamtąd odcinkiem na Czerniakowie, aż do przybycia podpułkownika "Radosława" z oddziałami "Czata" i "Broda", które w dużym stopniu wzmocniły obronę Czerniakowa - opowiada "Rudy".
"Radosław" objął dowództwo wraz z miejscem postoju sztabu, a "Kryska", który został jego zastępcą, przeniósł się na Zagórną, gdzie 12 września został ciężko ranny.
W oficynie kamienicy ulokował się też szpital powstańczy. Prowadził go Zygmunt Kujawski "Brom". O szpitalu przeczytać można w "Pamiętnikach żołnierzy batalionu "Zośka"", w bardziej literackiej wersji opisał go autor "Kamieni na szaniec"Aleksander Kamiński w książce "Zośka i Parasol". Czytamy tam o Jerzym Zborowskim "Jeremim", który ocknął się ranny w szpitalu: "Odzyskują przytomność, już początkami świadomości chwycił strzelaninę, wybuchy, krzyki i jakiś nerwowy ruch. Leżał na noszach tuż obok nieprzytomnego powstańca. Panował niewiarygodny ścisk i zaduch. Przez szpary okienek i drzwi wdzierał się dym. Nieludzki ryk człowieka, któremu lekarz łamał kość udową, zagłuszał nawet walkę toczącą się gdzieś w pobliżu".
Od połowy września domu, stanowiącego bastion zamykający wylot Wilanowskiej, broniły plutony Batalionu "Zośka", zmuszone do wycofania się z linii ulic Rozbrat i Szarej. Byli tam też żołnierze "Czaty" kapitana "Motyla" (Zbigniewa Ścibora-Rylskiego) i "Kryski". Ciężkie walki o budynek rozgorzały 16 września, gdy Niemcy dotarli w jego pobliże. Odział pionierów Wehrmachtu, osłaniany przez działo szturmowe czy może czołg, wysłał w kierunku domu "goliata" - bezzałogową tankietkę, zdalnie kierowaną z ukrycia za pomocą długiego kabla, a nafaszerowaną pięćdziesięcioma kilogramami materiałów wybuchowych.
- Pierwszy "goliat" nie dotarł pod budynek, unieruchomili go "berlingowcy" strzałem z rusznicy - mówi "Rudy".
Jednak Niemcy puścili drugą tankietkę. Jednocześnie zaczęli morderczy ostrzał budynku z dział szturmowych. Tym razem Powstańcom nie udało się zatrzymać pojazdu z ładunkami wybuchowymi. Eksplodował pod samym narożnikiem od strony Czerniakowskiej.
Pomimo walk doktor "Brom" wciąż operował. Dopiero gdy Niemcy wdarli się do budynku "wytarłszy ręce o fartuch, poszedł śpiesznie z doktorem Bogdanem do swego pokoju w północnej części gmachu, by zabrać stamtąd żelazną porcję lekarstw".
Jak dobrze wiecie, jedną z naszych tradycji jest zachęcanie Was do spacerów, tak by miasto i jego historię poznawać przez nogi. Tym razem proponujemy, byście lekko zmodyfikowali swoją rutynę trasy z domu lub do niego, tak by przez te 63 zahaczyć przynajmniej o kilka z tych miejsc. Uważamy, że warto zabrać ze sobą świeczkę, kwiat lub jakiś inny przedmiot którym zechcecie wyrazić swoją pamięć o Powstańcach. Niech widzą, że Warszawiacy wciąż pamiętają ! A jeśli będziecie mieć odrobinę szczęścia, to kto wie może jeszcze uda wam się spotkać jednego lub jedną z nich, a wtedy może się stać coś co pozostanie z Wami na zawsze. Spotkanie z prawdziwym bohaterem z krwi i kości, człowiekiem który już za życia został legendą. I to jest coś niezwykłego czego Wam serdecznie życzymy, bo nam było to dane więcej niż raz, a ciągle nam mało, a w więc w drogę, idźmy i pamiętajmy, żywi i umarli czekają na nas !!
Komentarze
Prześlij komentarz