patrząc w jedną stronę

30 kwietnia 1943/25 nisan 5703 - piątek Stroop zmuszony jest przyznać: „mimo że olbrzymie bloki domów uległy całkowitemu wypaleniu, Żydzi utrzymują się nadal w bunkrach znajdujących się na głębokości 2-3 m pod ziemią”, które są bardzo trudne do wykrycia. Niemcy opróżniają 30 bunkrów, niszczą wykryte przejścia na stronę „stronę aryjską”. Ujętych zostaje 1599 Żydów, spośród których 179 „zastrzelono w walce”. Do wagonów na Umschlagplatz załadowanych zostaje 3855 osób.  Czterdziestoosobowa grupa bojowców ŻOB dowodzona przez Eliezera Gellera z terenu szopów Többensa i Schultza próbuje wydostać się z getta. Schodzą do kanału przy ul. Leszno. Po kilkunastu godzinach wychodzą na rogu ulic Ogrodowej i Żelaznej. Zostają wywiezieni samochodem poza Warszawę.  Licząca około 40 osób grupa bojowców ŻZW zostaje wykryta w Michalinie przez żandarmerię i zaatakowana. Ginie 12 powstańców, pozostali członkowie grupy rozpraszają się i pojedynczo wracają do Warszawy.  Stroop melduje prze

29 kwietnia 1943/24 nisan 5703 - czwartek Jedna z grup szturmowych podpala szop Hallmana na Nowolipkach 59. Wykrywane są kolejne bunkry. Stroop melduje o ujęciu 2359 Żydów, spośród których 106 zastrzelono na miejscu.  Z getta wychodzą tunelem pod ul. Muranowską Symcha Ratajzer i Zalman Friedrich z misją zorganizowania ewakuacji bojowców.  W organie prasowym AK „Biuletyn Informacyjny” ukazuje się artykuł „Ostatni akt wielkiej tragedii”. Zawiera apel o pomoc dla uciekinierów z getta. W tym roku obchodzimy już 75. rocznicę Powstania w Getcie Warszawskim. Pomimo tego, że z roku na rok coraz więcej mówi się o tragicznych wydarzeniach z tamtych dni, ciągle istnieje potrzeba by przywracać pamięć o wiośnie roku 1943. O dramatycznych wyborach i ich konsekwencjach w życiu zarówno pojedynczych osób, jak i całej żydowskiej społeczności miasta. Na skutek szczegółowo planowanej akcji fizycznego wyniszczenia zarówno osób, jak i przestrzeni przez nie zajmowanej, Niemieccy okupanci

28 kwietnia 1943/23 nisan 5703 - środa Oddziały szturmowe przeczesują getto. Stroop donosi o „natrafieniu na silny opór, który złamano”. Wzrasta liczba wykrytych bunkrów.  Nieznana z nazwiska kobieta ukrywająca się w jednym z bunkrów przy ul. Miłej zapisuje w swoim dzienniku: „Dziś dziesiąty dzień, który przeżywamy w bunkrze. 10 dni walki z naszym najkrwawszym wrogiem, który zamierza nas całkowicie zniszczyć. Ten sam rozpoczął granatami i kończy paleniem domów. My mamy wytrwałość i mamy nadzieję, że przetrwamy. Walczymy o sprawiedliwość i o prawo do życia. Tymczasem bombardowanie i ostrzeliwanie uspokoiło się i niebezpieczeństwo odwróciło się od nas. Ludzie myją się, rozdaje się kawę, gotuje jedzenie – wszystko robi się w spokoju. Wszyscy ludzie i wartownicy pracują dzielnie, wszystko według wskazówek kierującego bunkra. Dzień przeszedł normalnie”.  Schwytanych zostaje 1655 Żydów, z czego 110 – jak podaje raport Stroopa – „zastrzelono w walce”. Prócz tego wiele osób gi

27 kwietnia 1943/22 nisan 5703 - wtorek, Ósmy Dzień Pesach, święto Oddziały szturmowe dzielą się na mniejsze grupy i penetrują getto w poszukiwaniu bunkrów. W rejonie ul. Niskiej dochodzi do starć grupy szturmowej z obrońcami.  Pada kilka bunkrów na Lesznie. Ginie między innymi bohaterska łączniczka ŻOB Chana Płotnicka. Równocześnie trwa deportacja pracowników szopów na Lubelszczyznę.  Brutalność napastników wzrasta. Tego dnia, jak melduje Stroop, zamordowano na miejscu około 550 spośród 2500 ujętych Żydów. Jest to największa liczba ofiar od chwili wybuchu walk. Nieustalona liczba osób ginie w bunkrach.  Po południu oddział szturmowy otacza kamienice przy ul. Muranowskiej 6, gdzie w jednym z mieszkań ukrywa się część bojowców ŻZW. Stroop melduje o zastrzeleniu 24 i ujęciu 52 „bandytów” oraz o likwidacji jednego z założycieli i przywódców organizacji wojskowej. W tym roku obchodzimy już 75. rocznicę Powstania w Getcie Warszawskim. Pomimo tego, że z roku na rok

26 kwietnia 1943/21 nisan 5703 - Poniedziałek Wielkanocny Siódmy dzień Pesach, święto Od godziny 10.00 oddziały szturmowe ponownie przeczesują budynki, do których wkroczyły w dniu poprzednim. Wszędzie napotykają opór i natychmiast go tłumią. „Okazuje się coraz wyraźniej – melduje Stroop – że nadeszła kolej na najbardziej zaciętych i najbardziej zdolnych do oporu Żydów i bandytów”. Warunki przebywania w schronach pogarszają się, brakuje powietrza, wody i jedzenia. Ogień zostaje podłożony pod kolejne budynki. Trwają masowe rozstrzeliwania – w ten sposób ginie ponad 1330 Żydów, a 362 ponosi śmierć podczas zdobywania bunkrów. Akcji pacyfikacyjnej, wbrew zapowiedziom Stroopa, nie udaje się zakończyć.  Walki mają charakter żywiołowy, biorą w nich udział luźne grupy bojowe, niezwiązane z istniejącymi w getcie organizacjami konspiracyjnymi.  Getto cały czas płonie. W tym roku obchodzimy już 75. rocznicę Powstania w Getcie Warszawskim. Pomimo tego, że z roku na rok coraz wi

25 kwietnia 1943/20 nisan 5703 - Niedziela Wielkanocna Szósty dzień Pesach dzień półświąteczny O godzinie 13.00 na teren getta wkracza siedem oddziałów szturmowych, łącznie około 500 ludzi, w celu metodycznego przeszukania przydzielonych im rewirów. Integralną częścią akcji są podpalenia. W wielu punktach getta opór trwa, jest jednak brutalnie pacyfikowany. Bunkry są wysadzane w powietrze i zasypywane. Ponad 270 osób zostaje rozstrzelanych, a 1690 ujętych z zamiarem deportacji do obozu zagłady w Treblince. Wielu ludzi ginie w niszczonych bunkrach.  Obrońcy ukrywają się w bunkrach, z których wychodzą po zapadnięciu zmroku. Giną łącznicy ŻOB, którzy zostali wysłani kanałami na „aryjską stronę”. W tym roku obchodzimy już 75. rocznicę Powstania w Getcie Warszawskim. Pomimo tego, że z roku na rok coraz więcej mówi się o tragicznych wydarzeniach z tamtych dni, ciągle istnieje potrzeba by przywracać pamięć o wiośnie roku 1943. O dramatycznych wyborach i ich konsekwencjach w życi

24 kwietnia 1943/19 nisan 5703 - Wielka Sobota Piąty dzień Pesach, dzień półświąteczny O godzinie 10.00 do getta wkraczają ze wszystkich stron 24 oddziały szturmowe, licząc na zaskoczenie ukrywających się mieszkańców. Niemcy coraz sprawniej wykrywają bunkry. Wchodzą na teren magazynów przy ul. Niskiej i Pokornej. Napotkawszy opór, podpalają budynki. Bronią się grupy bojowców przy ul. Leszno.  „Żydzi i bandyci – pisze Stroop – woleli raczej iść z powrotem w ogień niż wpaść w nasze ręce. Żydzi ciągle strzelali, prawie do zakończenia akcji”. Na miejscu zastrzelonych zostaje 330 osób, wiele ginie w płomieniach, na Umschlaplatz trafia ponad 1800 Żydów. Stroop zapewnia, że zakończenie akcji nastąpi w poniedziałek wielkanocny. W tym roku obchodzimy już 75. rocznicę Powstania w Getcie Warszawskim. Pomimo tego, że z roku na rok coraz więcej mówi się o tragicznych wydarzeniach z tamtych dni, ciągle istnieje potrzeba by przywracać pamięć o wiośnie roku 1943. O dramatycznych wybor

23 kwietnia 1943/18 nisan 5703 - Wielki Piątek Czwarty dzień Pesach, dzień półświąteczny Stroop dzieli getto na 24 odcinki, które mają być systematycznie przeczesywane przez wzmocnione oddziały szturmowe. Ich celem jest wykrywanie i pacyfikowanie oporu. Niemcy wykrywają 48 bunkrów, 200 osób rozstrzeliwują, setki innych gnają na Umschlagplatz. Wśród rozstrzelanych są członkowie Rady Żydowskiej.  Życie w bunkrach staje się coraz trudniejsze. Ukrywająca się w jednym z nich młoda kobieta o imieniu Maryla zapisuje tego dnia w swoim dzienniku: „O ile kilka dni temu myślałam jeszcze o najbliższych tygodniach życia, obecnie liczę się z możliwością stracenia go w każdej najbliższej godzinie i chwili. O ile 2 dni temu przerażała mnie jeszcze myśl, że ta nowa nawałnica zaskoczyła mnie nieprzygotowaną zupełnie do schronu, bo licząc się ciągle jeszcze z innym sposobem ocalenia, nie szykowałam wcale żywności, która nawet przy naszych zupełnie nikłych apetytach topnieje z dnia na dzień i

22 kwietnia 1943/17 nisan 5703 - Wielki Czwartek Trzeci dzień Pesach, dzień półświąteczny Podpalanie budynków mieszkalnych staje się metodą walki okupanta. Coraz więcej kamienic płonie. Mieszkańcy próbują się ratować wyskakując przez okna.  Mimo szalejącego ognia bronią się pojedyncze pozycje. Starcia trwają we wszystkich częściach getta. Powstańcy przenoszą się z miejsca na miejsce. Kilkanaście bunkrów zostaje zdobytych i wysadzonych w powietrze. Niemcy rozstrzeliwują około 200 Żydów, a ponad tysiąc odstawiają na Umschlagplatz.  Bojowcy ŻOB słyszą audycję nadającej z Londynu radiostacji „Świt” o „bohaterskiej walce getta warszawskiego”.  Kolejna grupa bojowców ŻZW przechodzi na „aryjską stronę”, wykorzystując wcześniej przygotowany tunel, na ul. Muranowską 6. Stamtąd część z nich przedostanie się do Michalina pod Warszawą.  Ludność próbuje się ratować schodząc do kanałów. Wiedząc o tym, Niemcy wrzucają przez włazy gaz. W tym roku obchodzimy już 75. rocznicę

  21 kwietnia 1943/16 nisan 5703 - Wielka Środa Drugi dzień Pesach, święto Niemcy zmieniają taktykę walki. Mniejsze oddziały przeczesują getto centralne, starając się likwidować napotykane punkty oporu i bunkry. Obrońcy są rozstrzeliwani na miejscu lub trafiają na Umschlagplatz.  Trwa akcja na terenie szopu szczotkarzy przy ul. Świętojerskiej. Nie mogąc zlikwidować oporu, Niemcy na rozkaz Stroopa podpalają budynki. Nocą oddziały ŻOB przebijają się do getta centralnego, do bunkra przy ul. Franciszkańskiej 30.  Rozpoczynają się przygotowania do „ewakuacji” pracowników szopów Többensa i Schultza na Umschlagplatz. Większość z nich, nie widząc szans na znalezienie kryjówki, zgłasza się dobrowolnie. Zostaną wywiezieni do obozu pracy w Poniatowej na Lubelszczyźnie. W tym roku obchodzimy już 75. rocznicę Powstania w Getcie Warszawskim. Pomimo tego, że z roku na rok coraz więcej mówi się o tragicznych wydarzeniach z tamtych dni, ciągle istnieje potrzeba by przywracać pamię

20 kwietnia 1943/15 nissan 5703 - Wielki Wtorek, Pierwszy dzień Peasach, drugi wieczór sederowy O godzinie 7.00 do getta wkracza dziewięć oddziałów szturmowych. Ponownie dochodzi do ciężkich walk przy placu Muranowskim, gdzie bronią swoich pozycji bojowcy ŻZW. Obrońcy getta ponoszą straty i zmuszeni są kilkakrotnie zmieniać pozycje. Wczesnym popołudniem rozpoczynają się walki w rejonie szopów szczotkarzy przy ul. Świętojerskiej. Dowodzeni przez Marka Edelmana obrońcy detonują ładunek wybuchowy, co na pewien czas powstrzymuje napastników. Skierowane do ludności żydowskiej wezwania do opuszczenia terenu walk nie skutkują. Działka artylerii niemieckiej otwierają ogień w kierunku pozycji powstańczych, zmusza to obrońców do zmian pozycji. Ginie Michał Klepfisz z Bundu. Atak przerywają zapadające ciemności.  Niemcy pojawiają się także w okolicach szopów Többensa i Schultza, napotykając opór ośmiu oddziałów ŻOB i oddziału ŻZW.  W polskiej prasie konspiracyjnej pojawiają się

19 kwietnia 1943/14 nisan 5703 - Wielki Poniedziałek, Wigilia święta Pesach, pierwszy wieczór sederowy Wczesnym rankiem na teren getta centralnego wkraczają w dwóch kolumnach oddziały niemieckie. Celem jest rozpoczęcie deportacji jego mieszkańców na mocy rozkazu wydanego przez Reichsf ührera SS Heinricha Himmlera. Operacją kieruje Ferdinand von Sammern-Frankenegg, dowódca SS i policji w dystrykcie warszawskim. Na ulicy Nalewki 33 i na skrzyżowaniu ulic Zamenhofa i Miłej napastnicy napotykają silny opór ze strony oddziałów Żydowskiej Organizacji Bojowej (ŻOB) dowodzonej przez Mordechaja Anielewicza, Niemcy zostają ostrzelani i obrzuceni granatami. Nie pomaga wsparcie ze strony czołgu i samochodów pancernych. Ponosząc poważne straty, oddziały niemieckie wycofują  się z getta. Drugi atak rozpoczyna się około godziny 8.00. Prowadzi go sprowadzony do Warszawy w celu objęcia dowództwa Brigadef ührer SS J ürgen Stroop. Pod naporem atakujących oddziałów niemieckich bojownicy ŻOB zmuszeni s

W tym roku obchodzimy już 75. rocznicę Powstania w Getcie Warszawskim. Pomimo tego, że z roku na rok coraz więcej mówi się o tragicznych wydarzeniach z tamtych dni, ciągle istnieje potrzeba by przywracać pamięć o wiośnie roku 1943. O dramatycznych wyborach i ich konsekwencjach w życiu zarówno pojedynczych osób, jak i całej żydowskiej społeczności miasta. Na skutek szczegółowo planowanej akcji fizycznego wyniszczenia zarówno osób, jak i przestrzeni przez nie zajmowanej, Niemieccy okupanci odcisnęli trwałe piętno na tkance Warszawy. Najpierw w sposób sztuczny stopniowo dzieląc przestrzeń miejską za pomocą tablic, znaków, drutów, płotów, kładek i murów, tworząc w ten sposób żydowską dzielnicę mieszkaniową, a następnie w sposób zorganizowany na skalę niemalże przemysłową, konsekwentnie dewastując kamienicę, po kamienicy, kwartał ulic po kwartale prowadząc do anihilacji niemalże wszystkiego co żydowskie w Warszawie. W tej perspektywie uzasadnione jest mówienie o końcu żydowskiego świat